قلعه سرخ دهلی، یاقوتِ سرخ به جا مانده از دوران مغول، از مهم‌ترین اماکن گردشگری دهلی است که در مجاورت رودخانه یامونا بنا شده است. ایده ساخت بنا در کنار رودخانه، از استاد احمد لاهوری معمارِ این سازه بوده است. تا بتوانند خندق های قلعه را از آب این رودخانه پر کنند. این بنا به قلعه سرخ یا ردفورت(Red Fort) مشهور است. هندی ها آن را لال قلعه (Lal Qila) می‌نامند. لال در هندی به معنای قرمز است. بنای این قلعه زیبا در سال 1648 به بهره‌برداری رسید.
فرمان ساخت قلعه سرخ دهلی
فرمان ساخت قلعه را شاه جهان پنجمین امپراتور مغول (امپراتور گورکانی) در اواسط قرن هفده میلادی زمان انتقال پایتخت از آگرا به دهلی صادر کرد. در آگرا نیز قلعه‌ای به همین نام ساخته شده بود که شاه جهان برای دهلی سفارش همین قلعه را داد تا زیباتر و باشکوه‌تر از آنچه در آگرا بود ساخته شود. ساخت این قلعه زیبا یک دهه طول کشید. قلعه سرخ بنایی به شکل هشت ضلعی با حصاری از سنگ های قرمزرنگ است. که طول آن حدود 5 کیلومتر با ارتفاع متغیر از 16 تا 33 متر است. دلیل نام‌گذاری قلعه سرخ همین دیوارهای سنگی قرمز است.
بخش های مختلف قلعه سرخ دهلی
بنای قلعه سرخ دهلی شامل بخش‌های مختلفی از قبیل تالارها و ایوان های گوناگون و باشکوه است این قلعه به مدت 200 سال مقر فرمان‌روایی امپراتوری مغول ها بود تا وقتی که به تصرف انگلیسی‌ها درآمد. معماری قلعه سرخ سبکی مغولی دارد زیرا اقوام مغول بعد از ورود به سرزمین هند بخش اعظم فرهنگ خود را با سبک‌های هندی درآمیختند. بدین منظور بسیاری از سازه‌های آن دوره ترکیبی از معماری هندی و بیشتر مغولی است. معماری مغولی به دلیل باغ‌های زیبا و رنگارنگش مشهور است. با این اوصاف گردش در باغ‌های فرح‌بخش و رنگارنگ قلعه سرخ در پاییز و زمستان برای گردشگران جاذبه‌ای شگرف دارد!.
دروازه های قلعه
این قلعه سرخ دارای 3 دروازه است که دروازه لاهور، دروازه اصلی قلعه است و نامش از شهر لاهور پاکستان گرفته شده است. و توسط امپراتور برای جشن های تشریفاتی استفاده میشد. بعدی دروازه دهلی است که از لاهور کوچکتر بوده و به روی دهلی قدیم باز میشد. دروازه فیل ورودی کوچکی است که مقابلش دو مجسمه باشکوه سیاه‌رنگ از فیل قرار داشته که در 1856 توسط اورنگ زیب ششمین امپراتور گورکانی هند و سومین پسر شاه جهان تخریب می‌شوند و اکنون بعد از ترمیم در موزه ممتاز محل قرار دارند.
آشنایی با مراکز خرید دهلی و راهنمای خرید در دهلی
بازار سرپوشیده قلعه
چاتاچوک (Chatta Chowk) یا بازار سرپوشیده بازاری بین دروازه اصلی و قلعه بوده که اکنون محل استقرار دست‌فروشانی است که به گردشگران سوغاتی می‌فروشند. نقاره‌خانه یا نوبت خانه که بر فراز دروازه لاهور و در مقابل چاتاچوک قرار دارد بنایی است به طول 30 متر و عرض 20 متر و از آن‌جا 5 بار در طول روز و هنگام ورود و خروج شاه و خانواده سلطنتی نقاره می‌زدند.
در این مکان همه بجز خانواده سلطنتی پیش از ورود به محوطه اصلی باید از اسب پیاده می‌شدند. زیباترین قسمت بنا باغ حیات‌بخش است. باغی وسیع که با دو نهر منشعب از رود یامونا و فواره‌های بسیار تقسیم شده است. متأسفانه اکنون این نهرها خشک هستند و فقط پوشش گیاهی و باغ پابرجاست.
دیوان عام و دیوان خاص
قلعه سرخ دهلی نیز مانند دیگر بناهای دهلی دارای چندین اتاق اصلی به نام‌های دیوان عام و دیوان خاص ساخته شده‌اند. دیوان خاص محل استقرار شاه جهان بر روی تخت مشهورش تخت طاووس بوده است و محلی برای ملاقات‌های خصوصی و میهمانان خاص و رجال سیاسی محسوب میشد. بعد از حمله نادرشاه به هند تخت طاووس به‌عنوان غنیمتی با ارزش به ایران آورده شد.
در شمال دیوان خاص حمامی به سبک سنتی بنا شده است. خاص محل مکان خصوصی و خوابگاه و استراحتگاه شاه بوده که دارای ایوان و باروی موسامان، اتاق‌های خواب و مکان عبادت است. برج موسامان(Mussaman) بارویی است درخاص محل که رو به بیرون قلعه قرار گرفته و پادشاه هر روز بر بالای این برج در انظار مردم قرار می‌گرفته است.
در قسمت شرقی عمارت قلعه سرخ نهر بهشت واقع شده و محل اقامت و تفریح شاه بوده که بر ایوان آن نشسته و به تماشای رود یامونا می‌پرداخت. دیوان عام که حیاط بیرونی و مستقل و بزرگی است که به سنگ‌های مرمر سفید مفروش است و شاه بر روی دیوار شرقی می‌ایستاده و با مردم دیدار می‌کرده است. محوطه دیوان عام فضایی برای برگزاری مراسمات خاص و اجرای موسیقی بوده است.
کرسی(Qursi) یا تخت پادشاهی که مقابل دیوار داخلی دیوان عام واقع شده سکوی باشکوهی به ابعاد بیش از دو در یک و ارتفاع دو متر از کف ایوان عام است. که از تخت مرمر با حجاری ظریف و جواهرنشان ساخته شده که در سال 1857 جواهراتش را استخراج کرده‌اند. شاه از بلندای این کرسی به درخواست و صحبت عوام و وزرا گوش می‌داده است.
در سمت چپ دیوان عام لال پرده یا پرده سرخ قراردارد. لال پرده درگاهی است که پرده قرمز رنگی از آن‌جا آویزان بوده و فقط پادشاه و خانواده سلطنتی مجوز عبور از این پرده را داشتند که این حق امتیاز بزرگ و ارزشمندی بوده است. دیوان خاص محل جلسات خصوصی شاه و شورای حکومتی بوده و تمام بنا از سنگ مرمر سفید با ستون‌های مرمری مزین به نقوش گیاهی طلاکوب و سقف چوبی با پوششی از نقره زرکوب ساخته شده است.
درخواست اخذ ویزا و مراحل و مدارک لازم بصورت آنلاین و در کمترین زمان
میزان عدالت، ساوان و بادان
میزان عدالت (scale of justics) نقش ظریف و جواهر نشانی از ماه و ستاره و ترازو است. این نقش میان تسبیح خانه و خوابگاه بر روی سنگ مرمر حک شده‌است، که نشانه هدف شاه که همان برقراری عدالت و تساوی حقوق بین مردم است. ساوان و بادان نام دو عمارت کلاه فرنگی برای آب هستند که از نام دو ماه از فصل باران گرفته شده‌است. که در پشت دیوار مخازنی برای آب طراحی شده که از این دو بنای قرینه آب به داخل نهرها روان شده است.
ظفر محل
بخشی دیگر از مجموعه قلعه سرخ دهلی ظفر محل است. ساختمانی از سنگ قرمز بین ساوان و بادان که در میان استخری از آب واقع است که توسط بهادر شاه آخرین امپراتور گورکانی ساخته شده و در شرق آن پلی چوبی وجود داشته که اکنون اثری از آن نیست. حمام بزرگ شاهی بنایی با تزیینات داخلی شامل جوی‌ها و حوض‌های مختلف آب گرم و سرد است.
اندرونی
اندرونی که در جنوبی‌ترین بخش قلعه واقع است محلی برای اقامت زنان شاه بوده که شامل ممتاز محل و رنگ محل است. رنگ محل یعنی کاخ رنگی که اقامتگاه همسر اصلی شاه بوده و بنایی است زیبا با تزئینات طلایی، سقف‌های نقاشی شده و حوض مرمرین که آب آن از نهر بهشت تغذیه می‌شده است. ممتاز محل که امروزه به عنوان موزه کاربرد دارد و خاص محل که خوابگاه و استراحتگاه خصوصی شاه بوده اند نیز از دیگر بناهای این مجموعه هستند.
دعوت خانه
در شمالی‌ترین قسمت مجموعه دعوت خانه واقع شده که محل اقامت شاهزاده بوده و کوچک‌ترین بخش این مجموعه است. که بعدها توسط انگلیسی‌ها به چای‌خانه تبدیل شده است. مسجد موتی یا مسجد مروارید بنایی است با سنگ مرمر سفید که در سال 1659 توسط اورنگ زیب جانشین شاه جهان به عنوان مسجدی خصوصی ساخته و به مجموعه اصلی ملحق شده است.
موزه های قلعه سرخ دهلی
بنای قلعه سرخ دهلی شامل دو موزه است یکی موزه اشیاء و کتاب‌ها و دست‌نوشته‌های تاریخی و هنری مربوط به دوران گورکانی هند و ایران و دیگری بیشتر به نمایش ابزارآلات قدیمی جنگی آن دوران تا زمان اشغال انگلیس تعلق دارد.
